Pozadina

Riznica prirode i kulture

Protičući kroz Austriju, Hrvatsku, Mađarsku, Srbiju i Sloveniju, donji tokovi reka Drave i Mure, kao i tok Dunava koji se nadovezuje, spadaju u ekološki najznačajnija rečna područja u Evropi, čineći takozvani „Evropski Amazon“.

Ove reke obrazuju 700 km dugačak „zeleni pojas“ koji povezuje više od 1,000,000 hektara veoma vrednih prirodnih i kulturnih predela u svih pet zemalja i zbog toga će postati simbol jedinstva: čitavo područje će uskoro biti zaštićeno kao UNESCO Prekogranični rezervat biosfere „Mura-Drava-Dunav“ (PRB MDD).

Uprkos brojnim promenama nastalim dejstvom čoveka u prošlosti, ovaj zadivljujući rečni predeo područje je izuzetne biološke raznovrsnosti i centar retkih prirodnih staništa kao što su velike plavne šume, rečne ade, šljunkovite i peščane obale, rečni rukavci i mrtvaje. Ova staništa su dom najgušćoj populaciji gnezdećih parova orla belorepana u centralnoj Evropi i drugih ugroženih vrsta kao što su mala čigra, crna roda, dabar, vidra i skoro iščezla kratkonosa kečiga.
Svake godine, više od 250,000 migrirajućih ptica močvarica koristi reke za odmor i ishranu.

Ova koherentna mreža područja, sačinjena od 13 zaštićenih područja uz tri reke, ističe njihove ekološke vrednosti i obuhvata Specijalni rezervat prirode „Gornje Podunavlje“ u Srbiji, Park prirode „Kopački Rit“ na ušću Drave u Dunav i Regionalni park „Drava-Mura“ u Hrvatskoj, Nacionalni park „Dunav-Drava“ u Mađarskoj, kao i Natura 2000 područja u Sloveniji i Austriji.

Pored velike biološke raznovrsnosti, reke i plav-na područja su od vitalnog značaja za ljude koji tamo žive. Lokalni ribari se izdržavaju od popu-lacija riba. Prostrana plavna područja smanjuju rizik od poplava, obezbeđuju povoljne uslove za podzemne vode i samoprečišćavanje voda. Ovo je od suštinske važnosti za pijaću vodu, šumarstvo i zemljoradnju. Reka je takođe idealno mest za rekreaciju, šetnju, plivanje, pecanje ili veslanje.

Kulturna baština ovog područja je dokaz žive prošlosti i mešanja naroda i kultura sa istoka i zapada. Prisustva Otomanskog carstva i Habsburške monarhije su vidljivi na arhitekturi mnogih starih gradova u regionu. U selima Baranje u Hrvatskoj i Vojvodine u Srbiji žive Hrvati, Mađari, Srbi a u brojnim mestima se mogu naći i potomci Austrijanaca, Nemaca ili Čeha.

Ugrožen „Evropski Amazon“

Izuzetne prirodne vrednosti Mure, Drave i Dunava su u opasnosti. Ugrožavajući načini upravljanja, kao što su tekući i planirani radovi na kanalisanju prirodnog toka reke, vađenje šljunka i peska iz rečnog korita i nove hidroelektrane predstavljaju pretnju za ekološki integritet, prirodne vrednosti i resurse ovog područja.

Suprotno propisima u oblasti zaštite životne sredine EU i međunarodnim standardima, upravljanje rekama u Hrvatskoj, Mađarskoj i Srbiji i dalje počiva na zastarelim konceptima. Ideja o transformisanju prirodnih rečnih tokova u uniformne kanale bez šljunka i peska je pogrešan i zastareo metod.

Ovakva praksa (navodno u funkciji rečne plovidbe ili zaštite od poplava) ugrožava ekološke vrednosti i prirodne resurse mreže zaštićenih područja i prekogranični rezervat biosfere. Kanalisanje reke ima razarajući uticaj na prirodu: dovodi do produbljavanja rečnog korita, isušuje močvare i predstavlja pretnju za ugrožene vrste. Ovo je dokazano na primeru populacije bregunica duž Drave, čija se brojnost sa 12,000 parova 2005. godine smanjila na 3,000 parova 2010. godine.

Osim gubitka biodiverziteta, neodgovorno upravljanje rekom nanosi značajnu ekonomsku štetu, npr. niži nivo vode ima negativan uticaj na pijaću vodu, šume, poljoprivredu i riblji fond. Kanalisanje reka, takođe povećava rizik od poplava u naseljenim područjima u donjem toku reke.

Trenutno, oblasti koje su najviše pogođene planiranim kanalisanjem velikih razmera su prirodni pojasevi oko Dunava i Drave u graničnom području između Hrvatske, Mađarske i Srbije, što će imati uticaj na centralno područje rezervata biosfere kao što je Park prirode „Kopački Rit“.